NUMARALI
HADİS-İ ŞERİF:
حَدَّثَنَا
مُحَمَّدُ
بْنُ عِيسَى
وَمُسَدَّدٌ
وَهَذَا
حَدِيثُهُ
قَالَا
حَدَّثَنَا
عَبْدُ
الْوَارِثِ
عَنْ
أَيُّوبَ
عَنْ نَافِعٍ
عَنْ ابْنِ
عُمَرَ قَالَ
قَالَ
رَسُولُ
اللَّهِ صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
مَنْ حَلَفَ
فَاسْتَثْنَى
فَإِنْ شَاءَ
رَجَعَ وَإِنْ
شَاءَ تَرَكَ
غَيْرَ
حِنْثٍ
İbn Ömer (r.a.),
Rasûlullah (s.a.v.)'in şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir:
"Yemin edip de
istisna eden kimse, isterse döner, isterse hıns (yemini bozma) olmadan
terkeder."
İzah:
Nesâî, eymân; Ahmed b.
Hanbel, II, 6, 49.
Bu hadis, Lü'lüî'nin
rivayetinde mevcut değildir. İbn Dâse'nın rivayetinde vardır.
Yeminde istisnadan
maksadın yemin ederken "inşaalah" demek olduğu yukarıdaki hadiste
anlatılmıştı.
Hadisten; yemine
bitişik olarak edilen istisna ile, yeminin mevzuu yerine getirilmese bile yeminin
bozulmuş sayılmayacağı anlaşılmaktadır.
Bu hadise şerh olarak,
Hattâbî şunları söylemektedir:
"İstisna
etse" sözünün manası: kalbi ile değil, dili ile istisna etmesidir. Çünkü
Ebû Dâvûd'dan başkalarının rivayetinde "yemin edip, inşaallah diyen kimse..."
şeklinde bir cümle vardır. Bu hükmün içine; talâk, köle azadı ve bunların
dışındaki tüm yeminler girer. Çünkü Hz. Nebi (s.a.v.) bunu genel bir şekilde
ifade etmiş, tahsis etmemiştir. Âlimler, bir şeyi yapma veya yapmamaya yemin
edip de istisna eden (inşallah diyen) kişiden hıns (yen.ini bozma) in sakıt
olduğunda görüşbirliği içindedirler. Talâk veya köle azadı için yemin etme ve
istisnada bulunma konusunda ise, Mâlik ve Evzaî; istisnanın fayda
etmeyeceğini, boşanma ve köle azadının vaki olduğu görüşündedirler.
Mâlikîlerin bu konudaki illetleri şudur: Keffaretin dahil olduğu tüm
yeminlerde, istisna amel eder. Keffaretin bulunmadıklarında ise istisna amel
etmez.
Mâlik der ki:
Beytullah'a kadar yürümeye yemin ettiği ve istisnada bulunduğu zaman, istisna
düşer, yemininde hânis olur.
Hattâbî'nin hadisle
ilgili sözleri burada sona ermektedir.
Diğer âlimlerin de
hadis üzerinde şerhleri vardır. Ancak bunlar, bizim bir önceki hadisin şerhinde
verdiğimiz bilgilerle paralel bir biçimdedir. Onun için bu şerhlerin buraya
tekrar aktarılmasına gerek yoktur.